Jacobus Hendricus (Jacob) Maris was een Nederlands impressionistisch kunstschilder van de Haagse School. Jacob was naast kunstschilder ook etser en lithograaf.

Jacob Maris, zoon van de boekdrukker Mattheus Marris en Hendrika Bloemert, werd als de oudste van drie broers geboren in 1837 in Den Haag. Zijn grootvader Wenzel Maresch was te Praag geboren en hij huwde de Amsterdamse Metge Smit in Den Haag, even na 1800. Hun zoon Mattheus werd 9 jaar later geboren. Diens naam werd als Marris geboekt.

Hij werd de vader van de drie gebroeders Jacob, Willem en Matthijs. Als meester-drukker nam hij vaak afbeeldingen van kunstwerken van de grote Nederlandse en buitenlandse kunstenaars mee naar huis, waaraan zijn zonen zich vergaapten en het na probeerden te doen. Dankzij een attente onderwijzer, die vrienden had in de kunstwereld kon Jacob al vroeg les krijgen.

Aan de Haagse academie had hij J.A.B. Stroebel als leermeester, terwijl hij in 1855 aan de Antwerpse academie, onder directie van Nicaise de Keyser, leerling werd van Hubert Van Hove. Van hem had hij in Den Haag ook al les gehad en toen Van Hove om fiscale redenen uitweek naar Antwerpen, nam hij Jacob mee. Korte tijd later volgde Matthijs. In 1858 keerden zij terug naar Den Haag. Dankzij een opdracht van prinses Marianne, die een aantal portretten van haar voorouders geschilderd wilde hebben, konden Jacob en Matthijs hun verblijf in Oosterbeek (het Nederlandse Barbizon) en Wolfheze bekostigen. Ook een grote reis door Duitsland, Zwitserland en Frankrijk werd mogelijk. In 1865 besloot Jacob zijn geluk in Parijs te gaan zoeken en in 1869 voegde Matthijs zich bij hem, dit op dringend verzoek van zijn broer en hun moeder. Jacob beschouwde Thijs als de meest begaafde van de tijdgenoten, maar tevens de meest complexe. Tijdens zijn verblijf te Antwerpen onderging hij de invloed van Hendrik Leys. Vanaf 1865 was hij in Parijs leerling van Ernest Hébert en exposeerde hij in de officiële Salon. De befaamde Italiennes, meisjesportretten, waren zeer geliefd en werden vooral gemaakt voor de export naar Engeland en Amerika. Jacob had tegen deze werkwijze geen grote bezwaren omdat hij realistisch genoeg was om te beseffen dat ze brood op de plank brachten. Matthijs kon het echter nauwelijks opbrengen dit soort werken te maken. Het druiste tegen al zijn artistieke opvattingen.

Jacob maakte in Parijs kennis met Henri Fantin-Latour, met Camille Corot, met Alfred Stevens en raakte even onder invloed van de bekende School van Barbizon. Matthijs nam na het uitbreken van de Frans-Duitse oorlog als vrijwilliger dienst bij de Nationale Garde. Na deze oorlog keerde Jacob naar Den Haag terug. Matthijs volgde deze keer niet, hij bleef tot 1877 in Parijs en vestigde zich daarna definitief in Londen, waar hij in 1917 stierf.

Jacob heeft Matthijs nooit meer gezien, maar er was wel een intense briefwisseling. Een groot deel van de correspondentie met zijn broer Matthijs bevindt zich in het Teylers Museum in Haarlem. Jacob zou zich in Nederland ontwikkelen tot een van de voornaamste schilders van de typische Hollandse gezichten van stad en land geheel in de traditie van de door hem zo bewonderde 17e-eeuwers. Hij was ook muzikaal, speelde regelmatig orgel en was vooral een groot bewonderaar van Beethoven.

In Oosterbeek werkte hij naast Anton Mauve, Gerard en Johannes Bilders in de open lucht. Buiten een Rijnreis met zijn broer Matthijs en een Parijs verblijf van 1865 tot 1871, werkte Jacob in Den Haag. Hij schilderde aanvankelijk vooral figuren, maar na 1872 creëerde hij veelal landschappen in de bekende impressionistische grijs-nevelige kleuren van de Haagse School. Hij was medeoprichter van de Hollandsche Teekenmaatschappij.

Jacob was wellicht de meest impressionistische van de drie Marissen, binnen de Haagse Grijze School. Anderen zeggen juist dat Willem die eer toekomt, getuige zijn opmerking "dat hij geen koeien schildert maar licht". Duidelijk is dat Jacob Maris, niet alleen als kunstenaar, maar ook als bindende factor in de kunstwereld van zijn tijd, een grote rol heeft gespeeld en dat vooral zijn broers in hem een steun en toeverlaat hebben gehad. Jacob Maris stierf op 61-jarige leeftijd in Karlsbad tijdens een kuur.

Jacob Maris is gespecialiseerd in landschappen. Met name in de Verenigde Staten en Engeland werden de kwaliteiten van de gebroeders Maris al vroeg ontdekt; vandaar dat vele werken zich daar bevinden. Pas laat ontdekte Nederland zijn bekwame zonen en o.a. dankzij de familie Drukker, die werken van hen verzamelde, is er toch nog een belangrijk deel in Nederland te bewonderen. In 2006 vond bij Galerie Louise in Borkel en Schaft een tentoonstelling plaats van enkele schilderijen en een groot aantal tekeningen. Deze zaten in een kist die de zoon van Jacob tijdens een bezoek aan zijn oom Thijs in Londen van hem had meegekregen en die meer dan een halve eeuw op een zolder in Den Haag had gestaan voordat zij door de Eindhovense kunstschilder Peer van den Molengraft en zijn vriend Henk te Strake ontdekt werd. Deze collectie geeft in het bijzonder een beeld van de uitmuntende tekentechniek van de drie broers in hun vroege periode o.a. in Antwerpen, Den Haag en Oosterbeek. De collectie is gerestaureerd door het Rijksmuseum dat ook een aantal van die tekeningen in eigen bezit heeft.