Josephus Antonius Hubertus Franciscus (Joep) Nicolas was een Nederlandse glazenier, kunstschilder en tekenaar. Hij wordt beschouwd als een vernieuwer in de glasschilderkunst in de 20e eeuw. Met Charles Eyck en Henri Jonas was hij een voortrekker van de zo genoemde Limburgse School.

Nicolas werd geboren in de Lindanusstraat 12 te Roermond. In zijn jonge jaren kreeg hij in de Klas Graafland onderwijs in de schilderkunst. Het vak van glazenier leerde hij in het op de Roermondse Wilhelminasingel gelegen Atelier F. Nicolas en Zonen, dat in 1855 opgericht was door zijn opa Frans Nicolas. Een van zijn eerste opdrachten was het maken van muurschilderingen en twee gebrandschilderde ramen voor de kerk van Asselt (gemeente Swalmen) in 1922. In 1924 trouwde hij met de Belgische beeldhouwster Suzanne Nijs; het paar ging in Groet (Noord-Holland) wonen, waar twee dochters geboren werden. Met zijn Sint-Maartensvenster won hij in 1925 een belangrijke prijs op de Exposition internationale des Arts décoratifs et industriels modernes, in Parijs.

Daarna kwamen veel opdrachten binnen, vooral voor religieuze glas-in-loodramen en voor ramen in openbare gebouwen. In 1933 keerde Nicolas met zijn gezin vanuit Groet terug naar Roermond. Aan het eind van de jaren dertig ontwierp hij een paar vazen voor de glasfabriek van Leerdam en legde hij zich ook wat meer toe op het schilderen. Van 1939 tot 1958 woonde Nicolas in de Verenigde Staten, waar hij voor 22 kerken ramen maakte.

Nadat Nicolas terugkwam in Nederland vestigde hij zich met Suzanne in Steyl. In 1955 kreeg hij de opdracht om de ramen voor de Oude Kerk in Delft te maken, waaraan hij in 1958 begon. Deze ramen (het laatste werd geplaatst in 1972) zijn zijn bekendste werk.

In de jaren zestig kreeg Nicolas niet veel opdrachten meer en werd zijn werk, en de glasschilderkunst in het algemeen, minder gewaardeerd. In 1972 overleed hij. Hij werd begraven op het kerkhof bij de Basiliek van de H.H. Wiro, Plechelmus en Otgerus in Sint-Odiliënberg, waarvoor hij de ramen ontworpen had.

Het werk van Joep Nicolas is expressief, expressionistisch en kleurrijk. De christelijke symboliek speelt een grote rol. Hij beschouwde het lood niet alleen als functioneel, maar ook als onderdeel van de compositie; zo trok hij de loodlijnen soms dwars door personen heen. Sommige van zijn werken zijn abstract. In Amerika wordt zijn werk zakelijker en minder romantisch.

Nicolas bedacht ook enkele technische vernieuwingen in de glasschilderkunst, onder andere het vermurail (muurglasschildering), grisaille (glasschilderverf) en het gebruik van opaline (dun melkglas).